LETAL MUTATSIYALAR VA ULARDAN QISHLOQ XO‘JALIGI HAYVONLARINI KO‘PAYTIRISH NAZARIYASI VA AMALIYOTIDA FOYDALANISH
Ключевые слова:
Tut ipak qurti, zot, tizim, xromasoma, letal genlar.Аннотация
Ushbu maqolada turli letallar va ularning qishloq xo‘jaligida qo‘llanilishi bo‘yicha keng qamrovli tadqiqotlarning tahlili taqdim etilgan. Letallar - irsiy axborotning mutatsiyaga uchrashi natijasida organizmning nobud bo‘lishiga olib keladigan genetik omillar hisoblanadi va hayvonlar hamda o‘simliklar rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Tadqiqotlarda letallar autosoma va jinsiy xromosomalar bilan bog‘liq holda dominant yoki retsessiv shakllarda bo‘lishi aniqlangan. Bu omillar nafaqat irsiy kasalliklar va tug‘ma nuqsonlarga, balki ishlab chiqarish samaradorligining pasayishiga ham sabab bo‘ladi. Letal genlar ipak qurti (Bombyx mori) kabi iqtisodiy ahamiyatga ega bo‘lgan organizmlar seleksiyasida keng qo‘llanilgan. Ayniqsa, jinsga bog‘liq letallar orqali faqat erkak avlod olish usullari genetikani rivojlantirishda sezilarli natijalar bergan. Ushbu maqola letallarni ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va chorvachilikda irsiy kasalliklarning oldini olishga qaratilgan innovatsion yondashuvlarni yoritgan. Misol sifatida letallar yordamida hosildorlikni oshirish bo‘yicha taklif qilingan usullar keltirilgan. Letallarni chuqur tadqiq qilishda genetik, biokimyoviy va sitologik yondashuvlar muhim ahamiyat kasb etadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, letallarni boshqarish nafaqat qishloq xo‘jaligida, balki tibbiyotda ham kasalliklarni nazorat qilish va ularning oqibatlarini kamaytirishga yordam beradi. Shuningdek, ularning ijobiy xususiyatlarini aniqlash orqali seleksiya jarayonida foydalanish imkoniyatlari oshadi. Maqolada letal genlarni seleksiya tizimida maqsadli qo‘llash, genetik o‘zgarishlarni boshqarish va iqtisodiy samaradorlikni oshirish bo‘yicha tavsiyalar berilgan. Ushbu yondashuv irsiy kasalliklarni kamaytirish, naslchilikni yaxshilash va ilmiy tadqiqotlar uchun asos yaratishga xizmat qiladi.
Библиографические ссылки
1. Hadorn E. (1945). Zur Pleiotropie der Genwirkung. Arch. Jul. Klays-Stiftg. // Erganzungsband ZU Band. V20,-P.82-95.
2. Mohr O.L. (1926). Uber Letalfaktoren mit Berucksinhtidung ihres Verhaltens und bein Menschen. // Z.Abstgs. und Vererbungs I.N.41.-P.59-109.
3. Castle W.E., Little C.C. (1910). On a modified Mndelian ratio among Yellowmice Science 32.-P. 868-870.
4. Robertson G.G. (1942). An analysis of the development of homozygouse yellow mouse embryos. //J.exp.Zool. 89.-P.197-227.
5. Wriedt C.-Letale Faktoren. Z.t. /Merz. Zuchnngsbiol.-1925. V-3. P.-223-230. 124. Wyngaarden J.B., Elder T.D.(1960)- Prymary hyperaxaluria and oxalosis. //MBID.P.449-472:
6. Koch P., Fischer H., (1957). Schumann H.- Erbpathologie der Landwirschafti. Haustiere. Berlin u. Hamburg: P.71.
7. Castle WE. (1979). The ABC of colour inheritance in horses. //Genetics - 1948.-33- P.22-35
8. Визнер Э., Виллер Э. (1990). Ветеринарная патогенетика. М.: Колос. 424 с.
9. Эрнст Л.К. Жигачев А.И. Профилактика генетических аномалий у крупного того скота М. Агропромиздат, 340 с.
10. Crary D.D., Sawin P.B (1952). A sekond recessive achondroplasia in the domestic rabbit //Heredity, V43-P.225-259.
11. Кушнер, Х.Ф. (1964). Наследственность сельскохозяйственных животных. М.: Колос, С.92-97
12. Хатт Ф. (1969). Генетика животных. М., С. 363-368.
13. Nishikawa H. (1930). On lethal fachal factors in the silkworm (Bomyx mori L.) //Rep. Seric Exp.Sta.Chosen.-N2.-P 179-291
14. Zuzuki K., Ohta S(1930) Inhaitance of an “additional crescent” mutation in the silkworm / Genet. N6. P 1-13.
15. Jtikawa N.(1943) - Genetikal and embryological studies of a cominant mutant. "new additional crescent," of the silkworm, Bomyx mori L. //Jap.J.Genet.- -N.19.-P.182-188.
16. Jtikawa N.(1944) - A new mutant Nc belongin to the eighth lincag group. //Toasenisoran. -N15.-P.1-6.
17. Jtikawa N.(1944) Anatomical observations of the abnormal embryos of “allitional crescent” and “new additional crescent” silkworms. //Jap. J. Genet-N20. P.83.
18. Jtikawa N.- New mutants. S.J.S. N.3. P.3.
19. Jtikawa N.(1952) - Genetikal and embryological studies on the E-multiple alleles in the silkworm, Bombyx mori L. //Byll.Seric.Exr. Sta-N14.-P.23-91.
20. Астауров Б.Л.(1933) Искусственные мутации у тутового шелкопряда (Bombyx mori L.). Сообщ. I. Опыт получения сцепленных с полом леталей действием лучей радия. Биологический журнал. Т. 2. №2–3. С. 116–131.
21. Астауров Б.Л. (1934) Искусственные мутации у тутового шелкопряда (Bombyx mori L.). Сообщ. II. Дальнейшие данные о возникновении сцепленных с полом леталей под воздействием Y-лучей радия. Биологический журнал. Т. 3.С. 27–38.
22. Струнников В.А. (1940) Возможность управления полом у тутового шелкопряда. //Шелк. №6. C.40-41.
23. Леженко С.С. (1970) Методика получения сцепленних с полом леталей у тутового шелкопряда//Шелк №2. С.20-23.
24. Леженко С.С., Лернер Г. (1963-1998) Генетико-селекционные основы регуляции пола у тутового шелкопряда. Ташкент, С.7-12; 33-37, Планирование и практике разведения различных 2928-489 ных животных. Руководство по разведению животных, М.,Т.2. С.428-489.
25. Курбанов Р.К. Струнников В.А. (1966-1975) Искусственная регуляция пола у тутового шелкопряда. Сообщение V. Соотношение полов у тутового шелкопряда в естественных и экспериментальных условиях//Генетика. 1982. Т.18. С.
26. Якубов А.Б.(1970) Частота возникновения и природа радиомутаций некоторых докусов у тутового шелкопряда: Автореферат дисс. канд биол. наук. Ташкент. CS-44
27. Струнников В.А., Леженко С.С., Якубов А.Б., Земзина Т.Н.(1979) Искусственная регуляция пола у тутового шелкопряда. Собщение IV. Спсоб получения мужского потомства у тутового шелкопряда посредствам сбалансирования 2-леталей //Генетика.Т.15 №6 С.1096-11
28. Струнников В.А.(1987) Генетические метды селекции и регуляции пола тутового шелкопряда. М.: Агропромиздат. С.119-124, 135-137, 260-313.
29. Murodxo‘ja Abduqodirov, Baxtiyor Nasirillaev, Narzulla Rajabov va Sohib Islamov (2024). Egg color ratio change in a new genetic method developed for improving the mulberry silkworm (Bombyx Mori L.) balanced with embryonic z-lethality. E3S Web of Conferences 497, 03049
30. Nasirillaev, BU., Jumaniyozov MSh, Xudjamatov SX, & Halilova, MF (2020). Jinsi tartibga solinadigan Bombyx mori L. ipak qurti zotlari va duragaylarini koʻpaytirishning genetik asoslari. TANIQIY SHARHILAR JURNALI. Hindiston. ISSN , 2394 , 1124-1129.
31. Xinrong Z (2003). Breeding of Male Silkworm Variety Xia·Hua×Ping 8 for Spring and Autumn Rearing. Agricultural and Food Sciences.
32. Zhu Xin (2008). Breeding of Male Silkworm Variety “Qiufeng×Ping 28” Agricultural and Food Sciences. https://www.semanticscholar.org
33. Yong S, De-Wen F, Qin Gao Z,Rui-Ying G, Guo-Jun L, Shi C, Ke-Rong H (2009). Breeding of A Male Silkworm Variety “Lujing × Huayang” for Spring Rearing. Agricultural and Food Sciences. https://www.semanticscholar.org
34. Ohnuma, A. (2000) Construction of novel balanced sex-linked lethal strains in the silkworm. Proceedings of the 70rd An- nual Meeting of the Japanese Society of Sericultural Sci- ence, 71 (in Japanese).
35. Ohnuma, A. and Takemura, Y. (2004) The length of the Z chromosome translocated onto the T(W;Z;2) Y chromosomes. Proceedings of the 74 Annual Meeting of the Japanese Soci- ety of Sericultural Science, 43 (in Japanese).
36. Ohnuma, A. and Takemura, Y. (2006) Construction of a novel balanced sex-linked lethal strain using a T(W;Z;2)Y chromo- some. Proceedings of the 76 Annual Meeting of the Japanese Society of Sericultural Science, 35 (in Japanese).
37. Ohnuma, A. (2007) Development of special silkworm strain named as PLATINA BOY for male rearing and its attractive points. SEN’I GAKKAISHI, 60, 270-274 (in Japanese).
38. Ohnuma, A. Takemura, Y., Mochida, Y. and Matsumoto, M. (2009) Synthesis of a strain for female rearing by using a novel lethal mutation. Proceedings of the 79 Annual Meet- ing of the Japanese Society of Sericultural Science, 46 (in Japanese).
39. Ohnuma, A. (2010) Establishment and verification of the bal- anced sex-linked lethal theory for genetic sexing of the silk- worm, Bombyx mori. SANSHI-KONCHU BIOTEC, 79, 13- 20 (in Japanese).
40. Ohnuma, A., Takemura, Y., Mochida, Y. and Matsumoto, M. (2012) A method to construct genetic sexing strains for male rearing-Synthesis of a balanced sex-linked lethal strain un- affected by recombination between the two sex-linked reces- sive lethal mutations. Proceedings of the 82 Annual Meeting of the Japanese Society of Sericultural Science, 25 (in Japa- nese).
41. International Silkworm Genome Consortium (2008) The ge- nome of a lepidopteran model insect, the silkworm Bombyx mori. Insect Biochem. Mol. Biol., 38, 1036-1045.
42. Abe, H., Mita, K., Yasukochi, Y., Oshiki, T. and Shimada, T. (2005a) Retrotransposable elements on the W chromosome of the silkworm, Bombyx mori. Cytogenet. Genome Res., 110, 144-151.
43. Abe, H,, Seki, M., Ohbayashi, F., Tanaka, N., Yamashita, J., Fujii, T., Yokoyama, T., Takahashi, M., Banno, Y., Sahara, K., Yoshido, A., Ihara, J., Yasukochi, Y., Mita, K., Ajimura, M., Suzuki, M. G., Oshiki, T. and Shimada, T. (2005b) Par- tial deletions of the W chromosome due to reciprocal trans- location in the silkworm Bombyx mori. Insect Mol. Biol., 14, 339-352.
44. Abe, H., Fujii, T., Tanaka, N., Yokoyama, T., Kakehashi, H., Ajimura, M., Mita, K., Banno, Y., Yasukochi, Y., Oshiki, T., Nenoi, M., Ishikawa, T. and Shimada, T. (2008) Identifica- tion of the female-determining region of the W chromosome in Bombyx mori. Genetica, 133, 269-282.
45. Fujii, T., Tanaka, N., Yokoyama, T., Ninaki, O., Oshiki, T., Ohnuma, A., Tazima, Y., Banno, Y., Ajimura, M., Mita, K., Seki, M., Ohbayashi, F., Shimada, T. and Abe, H. (2006) The female-killing chromosome of the silkworm, Bombyx mori, was generated by translocation between the Z and W chromosomes. Genetica, 127, 253-265.
46. Fujii, T., Yokoyama, T., Ninagi, O., Kakehashi, H., Obara, Y., Nenoi, M., Ishikawa, T., Mita, K., Shimada, T. and Abe, H. (2007) Isolation and characterization of sex chromosome re- arrangements generating male muscle dystrophy and female abnormal oogenesis in the silkworm, Bombyx mori. Geneti- са, 130, 267-280.
47. Fujii, T., Ohnuma, A., Banno, Y., & Abe, H. (2016). Structural analysis of spontaneous Z-W translocations in the silkworm, Bombyx mori. Journal of insect biotechnology and sericology, 85, 79-85.
48. Umarov, S. R., Nasirillaev, B. U., Jumaniyozov, M. S., Rajabov, N. O., Batirova, A. N., & Khudjamatov, S. K. (2020). Embryonic and post-embryonic viability of Second generation (F2) of silkworm breeds and Lines obtained under unfavorable stressful Conditions. International journal of scientific technology research (India), 3, 863.
19. Nasirillaev, B. U., Sh, J. M., Kh, K. S., & Khalilova, M. F. (2020). Genetical basis for the breeding of sex-regulated Bombyx mori L. silkworm breeds and hybrids. JOURNAL OF CRITICAL REVIEWS. India. ISSN , 2394 , 1124-1129.
50. Khudjamatov, S., Nasirillaev, B., & Rajabov, N. (2023, March). Intensity of egg laying dynamics by butterflies in the first day of the caterpillar’s life’s period and their relationship with the silkworm selection characteristics. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 1142, No. 1, p. 012067). IOP Publishing.
51. Насириллаев, У. Н., Умаров, Ш. Р., Жуманиёзоа, М. Ш., & Худжаматов, С. Х. (2020). Тут ипак қурти наслчилик ишининг асосий услубий қоидалари.
52. Насириллаев, Б. У., Умаров, Ш. Р., Жуманиезов, М. Ш., & Худжаматов, С. Х. (2019). Влияние метода получения односуточных яиц на адаптационные способности тутового шелкопряда Bombyx Mori L. Аграрная наука, (2), 32-35.
53. Nasirillaev, B., & Khudjamatov, S. (2024). Egg productivity and viability of larvae of promising breeding systems obtained based on foreign silkworm breeds. In BIO Web of Conferences (Vol. 93, p. 02004). EDP Sciences.
54. Худжаматов, С. Х., & Насириллаев, Б. У. (2022). Тут ипак қуртининг линия 500 ва линия 501 селекцион тизимларида қуртларнинг ҳаётчанлиги. Инновацион технологиялар, 3(3 (47)), 99-104.
55. Xudjamatov, S. (2024). Tut ipak qurtining lichinkalik davri va pushtdorligi o‘rtasidagi bog ‘liqlik. Innovatsion texnologiyalar , 53 (01).
26. Насириллаев, Б., Худжаматов, С., Абдиқодиров, М., & Файзуллаева, Х. (2022). Тут ипак қурти зотларининг личинкалик даври давомийлиги. Agro Inform, (3), 33-36.
57. Xudjamatov, S. (2024). Tut ipak qurtining lichinkalik davri va pushtdorligi o‘rtasidagi bog ‘liqlik. Innovatsion texnologiyalar , 53 (01).
58. Xu, X., Du, X., Chen, J., Yao, L., He, X., Zhu, L., ... & Wang, Y. (2024). Genetic Diversity and Differentiation of Silkworm (Bombyx mori) Local Germplasm Resources in China and Uzbekistan. Insects, 15(12), 1020.
59. Zhao, M., Zhou, G., Liu, P., Wang, Z., Yang, L., Li, T., ... & Lin, T. (2024). The Role of MaFAD2 Gene in Bud Dormancy and Cold Resistance in Mulberry Trees (Morus alba L.). International Journal of Molecular Sciences, 25(24), 13341.
60. Насириллаев, Б. У., & Худжаматов, С. Х. Ў. (2023). Тут ипак қуртининг репродуктив белгилари бўйича селекция жараёнининг алгоритми ва дастурий таъминоти. Science and innovation, 2(Special Issue 3), 556-560.
Загрузки
Опубликован
Выпуск
Раздел
Лицензия

Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-NoDerivatives» («Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений») 4.0 Всемирная.